زنبورها در زمستان فقط کنار هم جمع نمی‌شوند و به بهترین نتیجه امید نمی‌بندند؛ آن‌ها مدام آماده می‌شوند. زنبورها برای ادامهٔ حیات به غذای مناسب نیاز دارند، اما این موضوع فقط به مقدار گردهٔ ذخیره‌شده بستگی ندارد؛ بلکه به تنوع گیاهانی که آن گرده از آن‌ها است حاصل‌شده است محققان دانشگاه یولیوس ماکسیمیلیان وورتسبورگ (JMU) در حال بررسی این ایده هستند. آن‌ها نحوهٔ تأثیر تنوع گرده بر کلونی‌های زنبور عسل را هنگام افت دما مطالعه می‌کنند. تنوع بیشتر گرده میتواند تفاوت بین زندگی و مرگ زنبورها در زمستان باشد.
تنوع گرده‌گل، خط‌نجات زنبورها
فکر می‌کنید زنبورها هر چیزی شیرین را می‌بلعند؟ دوباره فکر کنید. زنبورها مانند ما به رژیم متعادل نیاز دارند؛ پروتئین، ویتامین، چربی‌ها و مواد معدنی. گرده‌گل پر از این ریزمغذی‌هاست، ولی همهٔ گرده‌ها یکسان نیستند. «یک رژیم غذایی غنی و متعادل نه‌تنها رشد موفقیت‌آمیز لاروها را تضمین می‌کند، بلکه سلامت کلی کندو را نیز ارتقاء می‌دهد و زنبورهای سالم در برابر فشارهای محیطی مقاومت بیشتری دارند.» این را جولیا میناردی، دانشجوی دکتری در دانشگاه یولیوس ماکسیمیلیان وورتسبورگ، می‌گوید.
زنبورهایی که در بهار و پاییز از منابع گرده‌گل متنوع تغذیه کرده‌اند، شانس بیشتری برای گذران زمستان دارند. موضوع فقط مقدار گرده نیست بلکه تنوع گیاهانی است که این گرده‌ها از آن‌ها جمع‌آوری شده؛ فکر می کنید چگونه زنبورهای زمستانی ماه‌های سخت را پشت‌سر می‌گذارند، همهٔ زنبورها برای سرما ساخته نشده‌اند. زنبورهای تابستانی سریع زندگی می‌کنند و زود می‌میرند. زنبورهای زمستانی اما مقاوم‌اند؛ در پاییز ظاهر می‌شوند، چربی بیشتری ذخیره می‌کنند و تا پایان سی‌ُردی سر پا می‌مانند. اما برای ساختن بدنی قوی به تغذیهٔ مناسب نیاز دارند.
محققان دریافتند زنبورهایی که پیش از زمستان به منابع گرده متنوع دسترسی داشتند، زنبورهای زمستانی قوی‌تر و سالم‌تری پرورش دادند. این زنبورها احتمال بیشتری داشت که کندو را گرم نگه‌دارند و در برابر بیماری‌ها مقاومت نشان دهند. این درست شبیه یک «اردوی آموزشی زنبوری» است هرچه رژیم متنوع‌تر باشد، سربازان (زنبورها) بهتر آموزش دیده‌اند.
چشم‌اندازها و تنوع گرده؛ از نوارهای گلزار تا دشت‌های وحشی
محققان تنها به خود گرده‌ها اکتفا نکردند، بلکه منبع آن‌ها را نیز بررسی کردند مزارع، جنگل‌ها، شهرها. آن‌ها جمع‌آوری گرده را در آلمان، فرانسه و یونان پی‌گیری کردند تا ببینند چگونه چشم‌اندازها بر تنوع گرده تأثیر می‌گذارند در پاییز، مناطق کشاورزی درخشان بودند. کشاورزانی که نوارهای گلکاری، گیاهان پوششی و روش‌های ارگانیک به کار می‌گرفتند، تنوع شگفت‌انگیزی از گرده‌های پاییزی را فراهم می‌کردند.
«ما دریافتیم در مناطقی با فعالیت کشاورزی بالا، در پاییز تنوع گرده برای زنبورها بیشتر است. احتمالاً این امر ناشی از اقدامات محیط‌زیستی کشاورزی مانند کشاورزی ارگانیک، نوارهای گلکاری و کشت‌های چندمنظوره است.»اما در تابستان داستان متفاوت بود. مناطق نیمه‌طبیعی و سرشار از گیاهان وحشی، برنده بودند. زنبورهایی که در این نواحی پرواز می‌کردند، گرده متنوع‌تری می‌یافتند، در حالی که مزارع پس از برداشت محصول تقریباً از گل خالی شده بودند.
مناطق شهری و پیرامون آن نیز نقش مهمی در تأمین گرده متنوع ایفا می‌کنند. پارک‌ها، باغ‌های شهری و حاشیه راه‌ها با انواع مختلف گل‌های زینتی و گیاهان بومی، منابع ارزشمندی برای زنبورها به شمار می‌آیند. در واقع، جایی که کشاورزی و طبیعت وحشی با ساختارهای شهری درهم می‌آمیزد، تنوع غذایی زنبورها بالاتر رفته و سلامت کلونی‌ها تقویت می‌شود.
یکی از نکات کلیدی این است که هر فصل چشم‌انداز مناسب خود را دارد. در پاییز، مزارع با پوشش گیاهان چندمنظوره و نوارهای گلکاری غنی می‌شوند و فرصت مناسبی برای تغذیهٔ زنبورهای آمادهٔ زمستان فراهم می‌آورند. اما در تابستان، رویش گیاهان وحشی در مناطق نیمه‌طبیعی و کنار راه‌ها، منبع اصلی گرده تأمین‌کنندهٔ تنوع بی‌بدیلی است که مزارع پس از برداشت محصولات قادر به ارائهٔ آن نیستند.
برای حداکثر بهره‌گیری از این تنوع طبیعی، پیشنهاد می‌شود: در اطراف مزارع، نوارهای گلکاری متناوب با گل‌های بومی و پوشش‌های گیاهی پایدار ایجاد شود، کشاورزان از کشت‌های چندمنظوره و دوره‌ای (نوبتی) برای تأمین گردهٔ متنوع در طول سال استفاده کنند، درون و حاشیه شهرها، پارک‌ها و باغ‌های خانگی با گونه‌های متنوع گیاهی طراحی شود تا زیستگاه‌های کوچک شهری برای زنبورها فراهم آید، حفاظت و احیای مناطق نیمه‌طبیعی و حاشیه جنگل‌ها به‌عنوان منشأ گرده‌های وحشی در دوره‌های بدون شکوفهٔ مزارعی ادامه یابد.
با ترکیب راهکارهای کشاورزی سبز و برنامه‌ریزی شهری دوستدار طبیعت، می‌توان چرخه‌ای پایدار برای تأمین منابع غذای زنبورها در همهٔ فصول ایجاد کرد و آن‌ها را برای رویارویی با چالش‌های زمستان و تابستان آماده نگه داشت.
چرا تنوع گرده‌گل برای زنبورها اهمیت دارد
ماجرا فقط به گرده محدود نمی‌شد؛ محققان به هوا و آب‌وهوا هم نگاه کردند. آیا تعداد روزهای گرم‌تر امکان پرواز و جست‌وجوی بیشتر را فراهم می‌کند و در نتیجه بقای زنبورها را تضمین می‌کند؟ پاسخ منفی بود؛ تأثیر آن کمتر از حد تصور بود عامل اصلی و تعیین‌کننده تنوع گرده بود. حتی در شرایط جوی نامساعد، زنبورهایی که دسترسی به منابع گرده متنوع داشتند، بهتر از آن‌هایی دوام آوردند که این تنوع را نداشتند.
«نتایج ما نشان می‌دهد بقا و پایداری کندوها در زمستان نه‌تنها به عواملی چون کنهٔ واروآ و شرایط جوی بد وابسته است بلکه به کیفیت منابع غذایی نیز بستگی دارد.» این را استفان دوونتر می‌گوید زمستان‌های گرم شاید در نگاه اول مثبت به نظر برسند، اما برای زنبورها دو‌شاخه است. روزهای معتدل بیشتر یعنی زمان پرواز و فعالیت بیشتر—و در نتیجه مصرف سریع‌تر ذخایر غذایی. زنبورها باید گردهٔ کافی ذخیره کنند تا آن روزهای اضافه را هم پشت‌سر بگذارند.
مزارع می‌توانند منبع حیاتی گرده باشند
وقتی به مزارع فکر می‌کنیم، لزوماً تصویر پناهگاه حیات‌وحش یا زیستگاه گرده‌دهنده‌ها در ذهنمان نقاشی نمی‌شود. اما این مطالعه نشان داد که مزارع می‌توانند به‌ویژه در پاییز برای زنبورها مفید باشند در مناظر کشاورزی، گیاهان گل‌دهندهٔ متنوع منبعی حیاتی از گردهٔ اواخر فصل را فراهم می‌آوردند. مزارع ارگانیک، گیاهان پوششی و نوارهای گلکاری مانند بوفه‌ای از گرده‌های غنی از مواد مغذی عمل می‌کردند دقیقاً زمانی که زنبورها بیشترین نیاز را داشتند.
با این حال، در تابستان، مناطق نیمه‌طبیعی و وحشی پیروز میدان بودند؛ گیاهان بومی و وحشی پس از پایان گل‌دهی محصولات کشاورزی، همچنان منبع غذایی در دسترس می‌ماندند. این نکته یادآوری می‌کند که آنچه در یک فصل مفید است، ممکن است در فصلی دیگر کارایی نداشته باشد.
این تفاوت فصلی نشان‌دهنده اهمیت تنوع زیستی و مدیریت متناسب با هر فصل است. در پاییز، مزارع با استفاده از روش‌های کشاورزی پایدار مانند کاشت گیاهان پوششی، نوارهای گلکاری و کشاورزی ارگانیک، منبعی غنی و متنوع از گرده فراهم می‌کنند که نقش حیاتی در تغذیه زنبورهای آماده برای زمستان دارد. این منابع غذایی نه‌تنها به تقویت کندوها کمک می‌کنند، بلکه مقاومت آن‌ها در برابر بیماری‌ها و استرس‌های محیطی را افزایش می‌دهند.
از سوی دیگر، در تابستان، با پایان گل‌دهی محصولات کشاورزی، منابع غذایی مزارع کاهش می‌یابد و مناطق نیمه‌طبیعی با گیاهان وحشی به مهم‌ترین تأمین‌کنندگان گرده تبدیل می‌شوند. این گیاهان وحشی که در کنار جاده‌ها، مراتع و جنگل‌های کوچک می‌رویند، تنوع بالایی از گرده‌ها را فراهم کرده و به حفظ سلامت جمعیت زنبورها کمک می‌کنند.
بنابراین، حفظ و حمایت از هر دو نوع زیستگاه مزارع کشاورزی متنوع و مناطق طبیعی ضروری است تا زنجیره تأمین غذایی زنبورها در طول سال قطع نشود. کشاورزان، زنبورداران و برنامه‌ریزان محیط‌زیست باید با همکاری یکدیگر، استراتژی‌هایی را توسعه دهند که بتواند این تعادل ظریف را حفظ کند؛ مثلاً ایجاد نوارهای گلکاری متناوب در مزارع، حفاظت از مراتع و جنگل‌های طبیعی و تشویق به کشاورزی ارگانیک و پایدار.
به این ترتیب، زنبورها نه تنها در فصل زمستان با منابع کافی تغذیه می‌شوند، بلکه در تابستان نیز از گرده‌های متنوع و غنی بهره‌مند می‌گردند، که این امر به بقای بلندمدت و سلامت جمعیت آن‌ها کمک شایانی می‌کند.
فواید تنوع گرده برای سایر گرده‌دهندگان
زنبور عسل تنها گروه بهره‌مند نیستند؛ دیگر گرده‌دهندگان مانند زنبورهای چرخ‌دار، پروانه‌ها و زنبورهای تنهای وحشی نیز به تنوع غذایی نیاز دارند. مناظر متنوع غذایی برای همهٔ این گرده‌دهندگان حیاتی است تا جمعیت‌های آن‌ها قوی باقی بماند کشاورزان نیز نفع می‌برند؛ گرده‌دهندگان برای محصولات کشاورزی ضروری‌اند. بدون زنبورها، میوه‌ای در کار نخواهد بود؛ بدون آن‌ها، تولید بذر کاهش می‌یابد. تأمین مداوم منابع گردهٔ متنوع، سلامت زنبورها را حفظ می‌کند و به کشاورزان در دستیابی به برداشت‌های بهتر یاری می‌رساند.
حالا چه باید کرد؟ توصیهٔ محققان ساده است: گل‌های بیشتر بکارید و گونه‌های متنوع‌تری از آن‌ها. نه تنها در بهار و تابستان، بلکه در تمام طول سال، زنبورداران باید مکان‌هایی را برای کندوهای خود برگزینند که دارای مناظر گل‌دهندهٔ متنوع باشند. کشاورزان می‌توانند گیاهان پوششی و نوارهای گلکاری بیشتری بکارند. محافظان محیط‌زیست هم باید از زیستگاه‌های وحشی حمایت کنند تا تنوع گیاهی حفظ شود.
بقای زنبورها فراتر از مقاومت در برابر سرماست؛ مسئله این است که زنبورها پیش از فرارسیدن برف چه می‌خورند. هرچه تنوع غذاییشان بیشتر باشد، شانس بیشتری برای دیدن بهار خواهند داشت.
بیشتر بدانیم: زنبورها مثل انسان خواب می‌بینند
لینک منبع: earth
نظرات کاربران