علم پزشکی مدت‌هاست می‌داند که تریلیون‌ها باکتری موجود در روده به گوارش غذا کمک می‌کنند و در مقابل عفونت‌ها ایستادگی می‌نمایند. اما مرور جامعی که اخیراً منتشر شده، افق‌های تازه‌ای را گشوده است: میکروبیوم روده نه تنها از سیستم ایمنی پشتیبانی می‌کند، بلکه در تعادل ایمنی بدن، حفظ سلامت DNA و حتی سرعت روند پیری نقش دارد.در حالتی که به آن یوبیوزیس (eubiosis) گفته می‌شود، میکروبیوم روده در تعادلی سالم قرار دارد؛ لایه داخلی روده را محکم نگاه می‌دارد، از ورود عوامل مضر جلوگیری می‌کند و مانع از التهاب سیستم ایمنی می‌شود اما با بروز دیس‌بیوزیس (dysbiosis) یعنی برهم خوردن تعادل میکروبی سد روده‌ای دچار نشت می‌شود.
این نشت اجازه می‌دهد قطعات باکتریایی و سموم وارد جریان خون شوند و در نقاط دور از روده هشدارهای ایمنی را فعال کنند این فعال‌سازی توسط گیرنده‌هایی موسوم به گیرنده‌های شبه تول (Toll-like receptors) روی سلول‌های ایمنی انجام می‌شود. تحریک مکرر این گیرنده‌ها بدن را وارد حالتی از التهاب مزمن و پنهان می‌کند که میتواند در بسیاری از بیماری‌ها نقش داشته باشد.
محور روده ریه، روده مغز و نقش SCFAها و میکروب‌ها: ترمیم یا تخریب DNA
مطالعه نشان می‌دهد چگونه این واکنش التهابی میتواند از طریق محور روده ریه به ریه‌ها منتقل شود، یا از راه اعصاب، هورمون‌ها و اسیدهای چرب کوتاه‌زنجیره (SCFA) به مغز برسد این SCFAها که زمانی تولید می‌شوند که باکتری‌های مفید فیبر غذایی را تجزیه می‌کنند خواص ضدالتهابی دارند و نقش مهمی در سلامت کل بدن بازی می‌کنند.
باکتری‌های روده نه تنها روی ایمنی بلکه مستقیماً بر ژنتیک سلول‌های بدن نیز اثر می‌گذارند. برخی ترکیباتی مانند بوتیرات و پروپیونات را تولید می‌کنند که به ترمیم دقیق DNA کمک می‌کنند اما برخی دیگر، مانند سویه‌هایی از اشرشیا کلی (E. coli)، شیگلا و سالمونلا، سمومی مانند کولی‌باکتین، تیفوئید توکسین و سایتوتوکسین تولید می‌کنند که می‌توانند مستقیماً به DNA آسیب بزنند یا عملکرد پروتئین سرکوب‌گر تومور P53 را مختل کنند.در بلندمدت، این حملات مکرر میتواند باعث بروز جهش‌هایی شود که به سرطان روده بزرگ منجر گردد.
میکروبیوم و پیری
با افزایش سن، سیستم ایمنی به‌طور طبیعی ضعیف‌تر می‌شود پدیده‌ای که به آن پیری ایمنی (immunosenescence) گفته می‌شود. در این فرآیند، بافت‌های لنفاوی مرتبط با روده تحلیل می‌روند، تعداد سلول‌های T نوپای مقابله‌کننده با عفونت‌های جدید کاهش می‌یابد و سلول‌های ایمنی تنظیم‌کننده توان خود را از دست می‌دهند در صورت وجود دیس‌بیوزیس، این فرآیند تسریع می‌شود. سلول‌هایی که معمولاً حالت ضدالتهابی دارند، به فاز التهابی می‌روند و التهاب مزمن موسوم به التهاب ناشی از پیری (inflammaging) تشدید می‌شود. این التهاب دوباره میتواند به میکروبیوم آسیب بزند و چرخه‌ای معیوب ایجاد کند SCFAها در اینجا نیز نقش حیاتی دارند: آن‌ها سد روده را تقویت کرده، سلول‌های ایمنی بیش‌فعال را آرام می‌سازند و التهاب را مهار می‌کنند.
روده نشت‌کننده، مغز نشت‌کننده و چرخه‌ی آسیب DNA و التهاب
شکست سد روده‌ای پیامدهایی فراتر از دستگاه گوارش دارد. محصولات باکتریایی و مولکول‌های التهابی می‌توانند به کبد، مفاصل، رگ‌ها و حتی مغز برسند تحقیقات مرورشده نشان می‌دهد کاهش SCFAها و افزایش اندوتوکسین‌ها با التهاب عصبی مرتبط با بیماری آلزایمر و سایر اختلالات مغزی در ارتباط هستند سلول‌های ایمنی مغز، به نام میکروگلیا، با این سیگنال‌های ناشی از روده فعال شده و سیتوکین‌هایی آزاد می‌کنند که به نورون‌ها آسیب رسانده و روند زوال شناختی را تسریع می‌کنند.
التهاب، مولکول‌هایی موسوم به گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) تولید می‌کند که به DNA آسیب می‌زنند و عملکرد آنزیم‌های ترمیم را مختل می‌کنند.این آسیب‌ها به نوبه خود سیستم‌های هشدار سلولی مانند NF-κB را فعال می‌کنند که سیتوکین‌های بیشتری ترشح می‌کنند. این چرخه به نام «حلقه آسیب DNA–التهاب» شناخته می‌شود SCFAها باز هم مفید ظاهر می‌شوند: آن‌ها کروماتین (ساختار فشرده DNA) را باز می‌کنند تا آنزیم‌های ترمیم بتوانند به نقاط آسیب‌دیده دسترسی پیدا کنند. همچنین الگوهای متیلاسیون DNA را که بیان ژن‌ها را تنظیم می‌کنند، تحت تأثیر قرار می‌دهند.
چالش‌ها و آینده تحقیقات و درمان‌های آینده محور روده
اگرچه شواهد فراوانی وجود دارد، اما بسیاری از مطالعات فقط تصویری لحظه‌ای ارائه می‌دهند و اثبات رابطه علی و معلولی دشوار است. همچنین، تنوع بالای میکروبیوم بین افراد تحت تأثیر ژنتیک، تغذیه، جغرافیا و سبک زندگی ارزیابی دقیق را سخت می‌کند به جای جست‌وجوی باکتری‌های خوب یا بد، دانشمندان اکنون به دنبال امضاهای عملکردی هستند: مثلاً سطح بالای بوتیرات یا سطح پایین سموم میتواند شاخص یک میکروبیوم سالم باشد.
ابزارهای مولتی اُمیکس اکنون این امکان را فراهم کرده‌اند که ژن‌های باکتریایی (متاژنومیکس)، مولکول‌های ترشح‌شده (متابولومیکس)، و واکنش‌های میزبان (ترنسکریپتومیکس و اپی‌ژنتیک) به‌صورت هم‌زمان بررسی شوند. این لایه‌های اطلاعاتی می‌توانند نشانگرهایی برای تشخیص زودهنگام دیس‌بیوزیس فراهم کنند و مداخلات شخصی‌سازی‌شده را هدایت کنند.
در آینده، ممکن است درمان‌های هدفمند شامل پروبیوتیک‌های طراحی‌شده برای افزایش SCFA، رژیم‌های غنی از فیبر متناسب با کمبودهای میکروبی، یا داروهایی برای خنثی‌سازی سموم باکتریایی باشند.حتی پیوند میکروبیوتای مدفوع (FMT) که هنوز در مرحله آزمایشی است نتایج موفقی در برابر عفونت‌های مکرر C. difficile نشان داده و شاید روزی برای پیشگیری از سرطان یا پیری سالم نیز به کار رود.
نتیجه‌گیری: چرا تعادل روده مهم است؟
این مرور علمی، میکروبیوم روده را به‌عنوان محور مرکزی ارتباط بین ایمنی، سلامت ژنتیکی و پیری معرفی می‌کند. جامعه‌ای پررونق از میکروب‌های مفید میتواند سد روده را قوی نگاه دارد، سیستم ایمنی را به پاسخ‌های مناسب تربیت کند، و مراقبان ژنتیکی سلول‌ها را فعال نگه دارد اما با برهم خوردن این تعادل، التهاب مزمن افزایش می‌یابد، ترمیم DNA مختل می‌شود، و بیماری‌های مرتبط با سن گسترش می‌یابند.
وقتی روده متعادل است:
- لایه داخلی روده (مخاط روده) سالم و مستحکم است و از نفوذ عوامل بیماری‌زا به داخل جریان خون جلوگیری می‌کند.
- باکتری‌های مفید مانند لاکتوباسیل‌ها و بیفیدوباکتریا به هضم غذا و تولید ویتامین‌ها کمک می‌کنند.
- این باکتری‌ها مولکول‌های ضدالتهابی تولید می‌کنند که به تنظیم پاسخ‌های ایمنی کمک می‌کند.
- تعادل روده باعث جلوگیری از التهاب مزمن و بیماری‌های مرتبط می‌شود.
اما وقتی تعادل روده به هم می‌خورد (دیس‌بیوزیس):
- تعداد باکتری‌های مضر افزایش می‌یابد و سد روده ضعیف می‌شود.
- سموم و ذرات مضر وارد جریان خون می‌شوند و التهاب مزمن ایجاد می‌شود.
- سیستم ایمنی بیش‌فعال یا ضعیف می‌شود و احتمال بروز بیماری‌های خودایمنی، آلرژی‌ها، و حتی مشکلات روانی افزایش می‌یابد.
در نهایت، حفظ تعادل روده یکی از عوامل کلیدی برای سلامت عمومی، ایمنی قوی، و حتی کند شدن روند پیری است. رژیم غذایی مناسب، کاهش استرس، استفاده محدود از آنتی‌بیوتیک‌ها، و مصرف پروبیوتیک‌ها و فیبر از راه‌های مهم حفظ این تعادل به شمار می‌آیند نویسندگان نتیجه می‌گیرند: حفظ یا بازگرداندن تعادل روده باید به اندازه ورزش، تغذیه و خواب به‌عنوان یکی از ارکان زندگی سالم و طولانی مورد توجه قرار گیرد.
بیشتر بدانیم: گوجه‌فرنگی‌می‌توانند پیری را کند کنند
لینک منبع: earth
نظرات کاربران