جمعیت مورچه‌های زمین

در طول تاریخ، دانشمندان زیادی تلاش کرده‌اند تا با شمارش گونه‌های خاصی از حشرات از جمله مورچه و ترسیم زیستگاه‌های آن‌ها، بینش‌هایی درباره‌ی اکوسیستم‌ها به‌دست آورند. این اطلاعات می‌تواند رازهایی را آشکار کند: چرا برخی از حشرات در مناطقی خاص رشد می‌کنند و در جاهای دیگر نادرند دو زیست‌شناس به نام‌های «سابینه نوتن» و «پاتریک شولتهایس» از دانشگاه «یولیوس ماکسیمیلیان وورتسبورگ» آلمان تمرکز خود را بر یکی از مقاوم‌ترین حشرات طبیعت گذاشته‌اند: مورچه‌ها.

حدود ۲۲٬۰۰۰ گونه مورچه در جهان شناسایی شده است. موفقیت آن‌ها به ساختار اجتماعی‌شان برمی‌گردد؛ برخی اعضا مسئول تولیدمثل‌اند و بقیه وظایفی مانند مراقبت از نوزادان، کمک به مورچه‌های بیمار، یا جمع‌آوری غذا را برعهده دارند مورچه‌ها رهبر ندارند. فعالیت‌هایشان مبتنی بر کار گروهی و هوش جمعی است.

مثل نورون‌های مغز انسان که به‌تنهایی کار زیادی نمی‌توانند انجام دهند، ولی در کنار هم قدرت خارق‌العاده‌ای دارند، کلنی‌های مورچه‌ها نیز به همین شکل عمل می‌کنند آن‌ها مسیرهای پیچیده‌ای می‌سازند، از بدن خود به‌عنوان پل استفاده می‌کنند، و حتی قارچ یا شته پرورش می‌دهند. برخی کلنی‌ها در برخی فعالیت‌های شناختی گروهی از انسان‌ها هم بهتر عمل می‌کنند.

پراکندگی و تنوع مورچه‌ها در زمین و پیامدهای حضور انبوه مورچه‌ها

مطالعه‌ای که انجام شده، نشان می‌دهد مورچه‌ها آب‌وهوای گرمسیری و نیمه‌گرمسیری را ترجیح می‌دهند. در جنگل‌ها، میان برگ‌های روی زمین لانه می‌سازند و در مناطق خشک، روی خاک‌های بی‌پوشش پرسه می‌زنند. این جزئیات به دانشمندان کمک می‌کند که تاثیر دما، پوشش گیاهی و بارندگی را بر جمعیت مورچه‌ها بررسی کنند.

تیم پژوهشگر امیدوار است که مطالعات بیشتری در خصوص عوامل تأثیرگذار بر پراکندگی مورچه‌ها انجام شود، به‌ویژه در شرایط تغییرات اقلیمی کنونی مورچه‌ها می‌توانند به سلامت اکوسیستم کمک کنند، مثلاً از طریق بازیافت مواد مغذی و ارتباط‌های متقابل با گیاهان یا دیگر حشرات. اما برخی گونه‌ها، به‌ویژه مورچه‌های مهاجم مانند مورچه‌ی آتشین، می‌توانند گونه‌های بومی را تهدید کنند.

مورچه‌ها سالانه در هر هکتار تا ۱۳ تُن خاک را جابه‌جا می‌کنند که این کار به چرخه‌ی مواد مغذی کمک می‌کند. علاقه‌ی آن‌ها به بذر گیاهان باعث می‌شود برخی گونه‌ها به فواصل دورتری از گیاه مادر منتقل شوند شناخت تعداد مورچه‌ها به برنامه‌ریزی برای حفاظت از زیست‌بوم‌ها کمک می‌کند. این حشرات علاوه‌بر تغییر ساختار خاک، مواد پوسیده را نیز تجزیه می‌کنند و به باروری خاک کمک می‌کنند در بازسازی جنگل‌ها نیز نقش دارند؛ چون باعث چرخش مواد آلی می‌شوند. با وجود اندازه کوچک، تأثیرات زیست‌محیطی بسیار بزرگی دارند.

زمان شمارش مورچه‌های زمین و تغییرات اقلیمی

تیم پژوهشی به رهبری نوتن و شولتهایس داده‌های ۴۸۹ مطالعه‌ی کوچک‌تر روی مورچه‌های زمینی و درختی را تحلیل کردند و پایگاه‌داده‌ی بزرگی ساختند تا بتوانند تصویری دقیق از جمعیت جهانی مورچه‌ها ارائه دهند نتایج آن‌ها حیرت‌انگیز بود: به گفته نوتن، جمعیت جهانی مورچه‌ها ۲۰ کوادریلیون (۲۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) عدد تخمین زده شده است.

شولتهایس هم اضافه می‌کند که توده‌ی زیستی مورچه‌ها از مجموع پرندگان و پستانداران وحشی بیشتر است و حدود ۲۰ درصد از توده زیستی انسان‌ها را تشکیل می‌دهد با تغییر اقلیم، دانشمندان در تلاش‌اند بفهمند که این حشرات چطور ممکن است محدوده‌ی زندگی خود را تغییر دهند. این پژوهش نخستین بررسی وسیع برای برآورد جمعیت جهانی مورچه‌هاست و پرسش‌های زیادی را درباره‌ی چالش‌های آینده باز می‌کند.

در حالی‌که مورچه‌ها تقریباً در همه قاره‌ها رشد کرده‌اند، تغییر ساختار زیستگاه‌ها و اقلیم ممکن است فشار زیادی بر گونه‌های کم‌تحمل وارد کند هرچند در برخی مناطق مورچه‌ها آفت به‌حساب می‌آیند، اما وقتی تعادل حفظ شود، مزایای زیادی دارند. تونل‌های مورچه‌ها باعث نفوذ بهتر آب در خاک می‌شود. همچنین، آن‌ها طعمه‌ی گونه‌های مختلف حیوانی هستند و نقش کلیدی در زنجیره غذایی دارند مشکلات زمانی آغاز می‌شود که گونه‌های مهاجم وارد زیستگاه‌ها شوند و گونه‌های بومی را که دفاعی در برابرشان ندارند، از بین ببرند؛ مانند مورچه‌ی آتشین که می‌تواند اکوسیستم‌ها را نابود کند.

چه چیزهایی هنوز باید آموخت؟ و چرا این موضوع اهمیت دارد؟

پژوهشگران به بررسی روش‌هایی برای تحلیل روندهای محیطی علاقه‌مندند؛ مانند تأثیر دماهای شدید بر حرکت مورچه‌ها داده‌های حاصل از پایش جهانی و بلندمدت می‌تواند نشان دهد که گونه‌های مختلف چطور با خشکسالی، طوفان یا تغییر فصل کنار می‌آیند. همچنین، بررسی تأثیر کشاورزی بر حضور مورچه‌ها نیز در دستور کار قرار دارد.

تیم پژوهشی تأکید دارد که باید داده‌ها را به‌روز کرد. بازگشت به زیستگاه‌هایی که قبلاً بررسی شده‌اند می‌تواند نشان دهد که آیا مورچه‌ها مناطق جدیدی را اشغال کرده‌اند یا قبلی‌ها را ترک کرده‌اند چنین مطالعاتی می‌تواند به کشاورزان برای کنترل آفات کمک کند، مناطق در معرض خطر تهاجم گونه‌های مهاجم را شناسایی کند و برنامه‌ریزی برای بازسازی زیستگاه‌ها را هدایت کند.

مورچه‌ها معمولاً در فهرست موجودات مهم ذهن ما نیستند، اما نقشی بزرگ در شکل‌دادن به محیط اطراف ایفا می‌کنند توانایی آن‌ها در تغییر زیستگاه، جابه‌جایی منابع و تأثیر بر تنوع زیستی محلی، نیاز به تحقیقات بیشتر را نشان می‌دهد گونه‌های مختلف مورچه‌ها وظایف تخصصی دارند؛ از نگهداری شته‌ها گرفته تا ساخت مسیرهایی که موجودات دیگر هم از آن استفاده می‌کنند.

یادگیری درباره‌ی تعداد مورچه‌ها به ما کمک می‌کند تأثیر آن‌ها را بهتر درک کنیم و بفهمیم چگونه می‌توان تعادل مناطق حساس را حفظ کرد همچنین ما را به فکر وا‌می‌دارد که چه تعداد عامل پنهان باعث پایداری اکوسیستم‌ها می‌شود. با این‌که کوچک‌اند، ولی مسئولیت‌هایی را بر عهده دارند که معمولاً باید بین چندین موجود دیگر تقسیم شود.

مطالعه‌ی مورچه‌ها به دانشمندان کمک می‌کند تا درک بهتری از تاب‌آوری، سازگاری و شبکه‌ی پیچیده حیات به‌دست آورند مورچه‌ها، که اغلب نادیده گرفته می‌شوند، شایسته‌ی جایگاهی مرکزی در بحث‌های ما درباره‌ی طبیعت‌اند. آن‌ها محیط‌ها را شکل می‌دهند، بذر پخش می‌کنند و بسیار بیش از آن‌چه تصور می‌کردیم، فراوان‌اند چه به خاطر پیچیدگی اجتماعی‌شان آن‌ها را تحسین کنیم، چه برای خطرات احتمالی کنترل‌شان کنیم، این حشرات نشان می‌دهند که حتی کوچک‌ترین موجودات می‌توانند فرآیندهای بزرگ را تحت تأثیر قرار دهند.

نتیجه گیری

در نهایت، مورچه‌ها نمونه‌ای درخشان از این حقیقت‌اند که در طبیعت، بزرگیِ تأثیر با اندازه‌ی فیزیکی سنجیده نمی‌شود. و شاید وقت آن رسیده که در لیست موجوداتی که شایسته‌ی توجه و حفاظت‌اند، نام آن‌ها را بالاتر بنویسیم مورچه‌ها نه‌تنها به حفظ عملکرد صحیح اکوسیستم‌ها کمک می‌کنند، بلکه الگوهای رفتاری جمعی آن‌ها الهام‌بخش دانشمندان در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی، رباتیک، و مهندسی سامانه‌ها بوده است.

از کلنی‌های فوق‌سازمان‌یافته گرفته تا شبکه‌های ارتباطی پیچیده، مورچه‌ها نشان داده‌اند که هماهنگی بدون سلسله‌مراتب نیز می‌تواند بسیار کارآمد باشد. این موضوع حتی در طراحی سیستم‌های انسانی و الگوریتم‌های توزیع‌شده کاربرد یافته استتجزیه و تحلیل جمعیت عظیم آن‌ها حدود ۲۰ کوادریلیون مورچه فقط یک آمار نیست؛ بلکه نشانه‌ای است از تأثیرگذاری خاموش اما عمیق این حشرات بر تعادل زیست‌محیطی.

هر مورچه‌ای که دانه‌ای را جابه‌جا می‌کند، خاکی را حرکت می‌دهد یا در چرخه‌ی مواد آلی نقش دارد، بخشی از یک سازوکار بزرگ و هماهنگ طبیعت است از این رو، نگاه دوباره به مورچه‌ها فرصتی برای بازاندیشی درباره‌ی جایگاه انسان در این شبکه‌ی بزرگ و پیچیده‌ی حیات است. شاید این موجودات کوچک، ما را به درک بهتری از هم‌زیستی، پایداری، و ضرورت احترام به تنوع زیستی برسانند.

بیشتر بدانیم: مورچه‌ها؛ تنها جراحان غیرانسانی

لینک منبع: earth