نجات زندگی با مداخلات دقیق اغلب صفتی منحصر به انسان‌ها دانسته می‌شود. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که برخی مورچه‌ها ممکن است نسخه خود از حمایت پزشکی را اجرا کنند یک مطالعه داوری‌شده منتشرشده در نشریه علمی Current Biology نشان می‌دهد که مورچه‌های نجار فلوریدا (Camponotus floridanus) چگونه با زخم‌های شدید در میان هم‌آشیان خود برخورد می‌کنند.در این مورچه‌ها، صدمات وارده به پا گاهی نیازمند قطع عضو یا پاک‌سازی زخم است، بسته به شدت آسیب. این قطع عضو‌ها به نوبه خود جان مورچه را نجات می‌دهند. دست‌کم، کشف شگفت‌انگیزی است.
مورچه‌ها و قطع عضو نجات‌بخش
به گفته اریک فرانک از دانشگاه وورزبورگ، تصمیم‌گیری درباره نحوه درمان یک اندام آسیب‌دیده به احتمال بروز عفونت و میزان بافت عضلانی در ناحیه زخم‌شده بستگی دارد.
دانشمندان با بررسی مورچه‌های نجار فلوریدا دریافتند که این حشرات از ترکیب منحصربه‌فردی از پاک‌سازی زخم و قطع عضو استفاده می‌کنند. «وقتی درباره رفتار قطع عضو صحبت می‌کنیم، این عملاً تنها موردی است که در آن قطع عضو پیچیده و سیستماتیکِ یک فرد توسط فرد دیگری از همان گونه در قلمرو حیوانات رخ می‌دهد.»
اریک فرانک، نویسنده اول مقاله در مقاله‌ای جداگانه که در ۲۰۲۳ منتشر شد، نشان داده شد گونه دیگری از مورچه (Megaponera analis) از غده ویژه‌ای برای ترشح ترکیبات ضدباکتری حین درمان استفاده می‌کند. مورچه‌های نجار فلوریدا، که چنین غده‌ای ندارند، فقط به روش مکانیکی عمل می‌کنند: با استفاده از آرواره‌های خود زخم را تمیز می‌کنند و در مواردی، سپس کل پا را قطع می‌کنند.
نوع زخم، تعیین‌کننده اقدام مورچه‌ها
در این مطالعه مشخص شد وقتی آسیب به استخوان رانی (فمور) وارد می‌شود، ابتدا زخم پاک‌سازی و سپس پا قطع می‌شود، اما در مورد آسیب به استخوان درشت‌نی (تیبیا) فقط پاک‌سازی انجام می‌گیرد. «در زخم‌های فمور که همیشه قطع عضو داشتند، نرخ بقا حدود ۹۰–۹۵ درصد بود. اما برای تیبیا که قطع عضو نمی‌شد، حتی با پاک‌سازی تنها، نرخ بقا حدود ۷۵ درصد بود.»
این توجه دقیق، بقای بسیار بیشتری نسبت به مورچه‌های بدون درمان به‌دنبال داشت. آناتومی پا این تفاوت را توضیح می‌دهد: بافت عضلانی موجود در فمور، در صورت باقی‌ماندن، ممکن است از کار بیفتد، در حالی که تیبیا بافت عضلانی کمتری دارد و نقش کمتری در پمپاژ خون ایفا می‌کند. سخنی از لوران کلر، زیست‌شناس تکاملی از دانشگاه لوزان
آشنایی با مورچه‌های نجار فلوریدا و جامعه مورچه‌ای و قطع عضو
Camponotus floridanus یا مورچه نجار فلوریدا، یکی از رایج‌ترین گونه‌های مورچه در فلوریدا است. بدن این مورچه‌ها به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز و سر و شکم آن‌ها تیره‌تر است. برخلاف سایر مورچه‌های نجار که برای ساخت لانه چوب می‌جوند، این گونه ترجیح می‌دهد در حفره‌های موجود مانند تنه درخت توخالی یا شکاف دیوار خانه‌ها لانه‌سازی کند. آن‌ها در طول بهار و تابستان، عصرها، در مسیرهای طولانی برای یافتن میان‌وعده‌های شیرین یا پروتئینی مشغول جست‌وجو می‌شوند.
رفتار مداوای زخم توسط مورچه‌ها پرسش‌های جالبی را درباره چگونگی شکل‌گیری چنین پاسخ‌های سازمان‌یافته در حشرات اجتماعی مطرح می‌کند «اینکه مورچه‌ها قادرند یک زخم را تشخیص دهند، بفهمند عفونی است یا استریل، و بر اساس آن توسط دیگر اعضای کلنی طی دوره‌ای طولانی درمانش کنند، تنها سیستم پزشکی قابل‌مقایسه با انسان است.»
این رفتارها نشان می‌دهد مورچه‌ها توانایی شگفت‌آوری در کاهش مرگ‌ومیر ناشی از عفونت‌های اندامی دارند یک پیچش غیرمنتظره دیگر این است که این واکنش‌ها ظاهراً بدون آموزش آموخته شده رخ می‌دهند. «همه‌اش رفتار غریزی است»، به گفته کلر از آنجا که مورچه‌ها معمولاً براساس سن تقسیم کار می‌کنند، ممکن است افرادی که این درمان‌ها را انجام می‌دهند، مجموعه مهارت‌های ذاتی داشته باشند که در مرحله مناسب چرخه زندگی‌شان ظاهر می‌شود.
گام بعدی چیست؟
محققان اکنون در حال بررسی میزان شیوع این استراتژی‌های قطع عضو در سایر گونه‌های Camponotus هستند آن‌ها امیدوارند بفهمند آیا این روش منحصراً در مورچه‌های نجار فلوریدا وجود دارد یا گونه‌های دیگرِ فاقد غده‌های ضدعفونی‌کننده هم از رویکرد مشابهی استفاده می‌کنند.«وقتی فیلم‌هایی را می‌بینید که یک مورچه پاهای زخمی را جلو می‌آورد و مورچهٔ دیگر داوطلبانه آن را گاز می‌گیرد و قطع می‌کند، و سپس پای تازه قطع‌شده را برای ادامه فرآیند پاک‌سازی ارائه می‌دهد این سطح همکاری غریزی برای من واقعاً چشمگیر است»، می‌گوید فرانک.
این پژوهش همچنین پرسش‌هایی درباره ادراک درد در مورچه‌ها مطرح می‌کند، چرا که مورچهٔ زخمی در طول فرآیند قطع عضو هشیار می‌ماند در کل، این تحقیقات شگفت‌انگیز به تعاملات پیچیده‌ای اشاره دارد که جوامع مورچه‌ای را به منبعی فوق‌العاده برای کنجکاوی بدل می‌کند درک ریزه‌کاری‌های این واکنش‌ها میتواند به ما کمک کند بفهمیم چگونه همه حشرات، نه فقط مورچه‌ها، بین رفاه جمعی و هزینه‌های فردی تعادل برقرار می‌کنند.
مسیرهای تحقیقاتی آتی برای درک مکانیسم‌های درمانی مورچه‌ای
مکانیسم‌های مولکولی و شیمیایی: هنوز مشخص نیست مورچه‌ها چگونه می‌توانند با دقت تشخیص دهند یک زخم عفونی است یا نه. آیا زیر پوست مواد شیمیایی یا سیگنال‌های مولکولی خاصی آزاد می‌شود که آن‌ها را به سمت اقدام مناسب (پاک‌سازی یا قطع عضو) هدایت کند؟ شناسایی این سیگنال‌ها میتواند دریچه‌ای نو به درک سیستم‌های ایمنی و ارتباطات شیمیایی در حشرات بگشاید.
انعطاف‌پذیری اجتماعی: پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مورچه‌ها براساس سن و تجربه اجتماعی تقسیم کار می‌کنند. سؤال این است که آیا مورچه‌های جوان‌تر نیز توانایی انجام این «جراحی»ها را دارند یا صرفاً مورچه‌های مسن‌تر و مقتدر جامعه این وظیفه را بر عهده می‌گیرند؟ مطالعه بیشتر روی ساختار سنی و اجتماعی کلنی میتواند نشان دهد که واکنش به زخم تا چه حد به موقعیت اجتماعی و زیستی وابسته است.
تأثیر محیط بر رفتار درمانی:آیا آنتی‌بیوتیک‌های محیطی (مثل آنتی‌بیوتیک‌های طبیعی موجود در چوب پوسیده یا خاک) نقش کمکی در کاهش عفونت دارند؟ مقایسه کلنی‌هایی که در زیستگاه‌های متفاوت (مثلاً درختان سالم در برابر چوب‌های پوسیده) زندگی می‌کنند، میتواند روش‌های کمکی مورچه‌ها برای مقابله با پاتوژن‌ها را آشکار سازد.
تطابق تکاملی و هزینه‌های زیستی: قطع عضو هزینه‌های زیادی از جمله کاهش توانایی در جست‌وجوی غذا یا دفاع از کلنی برای مورچه زخمی به همراه دارد. بنابراین، تطابق تکاملی این رفتار چه مزایایی به‌طور جمعی و فردی ایجاد می‌کند؟ تحلیل‌های تکاملی و مدل‌سازی هزینه فایده میتواند پاسخی به این سؤال بدهد که چرا یک گونه حاضر می‌شود هزینهٔ از دست رفتن عضو را به جان بخرد اما گونه‌های دیگر نه.
پیوند با مطالعات پزشکی انسانی: حتی اگر فاصلهٔ زیادی بین سیستم عصبی مورچه و انسان باشد، شناخت اصول ابتدایی التیام و پیشگیری از عفونت در حشره‌ها میتواند الهام‌بخش رویکردهای نوآورانه در پزشکی شود. به‌خصوص در شرایطی که مقاومت آنتی‌بیوتیکی رو به افزایش است، مکانیزم‌های طبیعی به‌کاررفته توسط مورچه‌ها ممکن است ایده‌های جدیدی برای درمان زخم‌های پیچیده یا عفونت‌های پوستی فراهم آورد.
در مجموع، رفتار “جراحی” مورچه‌ها نه‌تنها نشان‌دهندهٔ پیچیدگی شگفت‌انگیز جوامع حشرات است، بلکه دریچه‌ای تازه برای مطالعهٔ مکانیسم‌های بیولوژیک و تکاملی پیشگیری و درمان زخم گشوده است. ادامهٔ این تحقیقات میتواند نه‌تنها تصویر دقیق‌تری از زندگی اجتماعی مورچه‌ها ارائه دهد، بلکه الهام‌بخش درمان‌ها و فناوری‌های جدید در علوم پزشکی نیز باشد.
بیشتر بدانیم: کافئین و مورچه‌ها
لینک منبع: earth
نظرات کاربران