درخشش رنگارنگ و گل‌های منحصربه‌فرد هلیکونیا، این گیاهان را به بخشی چشمگیر از مناظر استوایی تبدیل کرده است. اما جذابیت بصری آن‌ها تنها ویژگی برجسته‌شان نیست؛ این گیاهان نقشی حیاتی در اکوسیستم‌های گرمسیری ایفا می‌کنند و از نمادهای مهم زیست‌بوم‌های استوایی محسوب می‌شوند.
با این حال، تحقیقات جدید نشان می‌دهد که هلیکونیاها به مرحله بحرانی رسیده‌اند و تقریباً نیمی از گونه‌های آن‌ها در معرض خطر انقراض قرار دارند.
دهه‌ها داده‌های میدانی
تحقیقات اخیر بر اساس داده‌های گردآوری‌شده از هرباریوم‌های سراسر جهان انجام شده است. هرباریوم‌ها همچون آرشیوهای زنده‌ای از تاریخ گیاه‌شناسی هستند که اطلاعات ارزشمندی درباره گونه‌های گیاهی در خود حفظ کرده‌اند.
“داده‌هایی که در هرباریوم ذخیره شده‌اند، گنجینه‌ای علمی هستند که امکان انجام پروژه‌هایی از این دست را فراهم می‌کنند.” این را “گری کروپنیک”، گیاه‌شناس و رئیس واحد حفاظت از گیاهان در موزه ملی تاریخ طبیعی اسمیتسونیان می‌گوید، محققان با بررسی نمونه‌های خشک‌شده‌ی هزاران گیاه و برچسب‌های دقیق آن‌ها، وضعیت بقای گیاهان هلیکونیا را مورد ارزیابی قرار دادند.
نقش اکولوژیکی گیاهان هلیکونیا
خانواده هلیکونیا شامل ۱۸۷ گونه مرتبط با موز است که عمدتاً در جنگل‌های بارانی مناطق گرمسیری آمریکای مرکزی و جنوبی رشد می‌کنند. اما نقش آن‌ها فراتر از زیبایی‌شناسی است.
این گیاهان منبع مهمی از شهد برای خفاش‌ها و مرغ‌های مگس‌خوار هستند، که به نوبه‌ی خود گرده‌افشانی بسیاری از گونه‌های هلیکونیا را انجام می‌دهند و به تکثیر آن‌ها کمک می‌کنند.
اما متأسفانه، زیبایی بی‌نظیر این گیاهان باعث بهره‌برداری بیش‌ازحد و شکار غیرقانونی آن‌ها شده است. علاوه بر این، از بین رفتن زیستگاه، گونه‌های مهاجم و تغییرات اقلیمی نیز تهدیدات بیشتری را متوجه آن‌ها کرده‌اند.
نقشه‌برداری از بقای هلیکونیا
با وجود محدودیت‌های ایجادشده در دوران همه‌گیری کرونا که دسترسی فیزیکی به هرباریوم‌ها را دشوار کرد، محققان از نمونه‌های دیجیتالی‌شده‌ی هلیکونیا که به‌صورت آنلاین در دسترس بودند، استفاده کردند.
این اطلاعات ارزشمند، همراه با ابزاری به نام GeoCAT (ابزار ارزیابی حفاظتی جغرافیایی)، به پژوهشگران اجازه داد تا عواملی کلیدی مانند اندازه محدوده پراکنش هلیکونیا و تعداد گیاهان در مناطق مختلف را محاسبه کنند.
محققان همچنین بررسی کردند که چگونه فعالیت‌های انسانی بر پوشش جنگلی در این مناطق تأثیر گذاشته است، چه بخش‌هایی از جمعیت هلیکونیا در مناطق حفاظت‌شده قرار دارند، و کدام گونه‌ها را می‌توان از باغ‌های گیاه‌شناسی به طبیعت بازگرداند.
گونه‌های هلیکونیای در معرض خطر
نتایج تحقیق چندان امیدوارکننده نبود. از میان ۱۸۷ گونه‌ی هلیکونیا، ۴۷ درصد آن‌ها در معرض خطر انقراض قرار دارند، بیشتر این گونه‌های در معرض خطر تنها در مناطق محافظت‌شده‌ی اندکی یافت می‌شوند، و تعداد کمی از آن‌ها در خارج از محدوده طبیعی خود وجود دارند.
علاوه بر این، بسیاری از این گونه‌ها در محیط‌های حساس، مانند جنگل‌های ابری کوهستانی رشد می‌کنند که به‌شدت در برابر تغییرات محیطی آسیب‌پذیرند، تیم تحقیقاتی ۴۵ گونه‌ی هلیکونیا را شناسایی کرد که در اولویت‌های بالای حفاظت قرار دارند،”این مطالعه نقشه‌ی راهی برای نجات این گروه از گیاهان ارائه می‌دهد، و فهرستی از گونه‌های اولویت‌دار را مشخص می‌کند.” کروپنیک چنین توضیح می‌دهد.
افزایش آگاهی عمومی
محققان متعهد به افزایش آگاهی عمومی در مورد چالش‌هایی هستند که گونه‌های هلیکونیا با آن‌ها روبه‌رو هستند. هدف آن‌ها این است که با ترویج گردشگری مسئولانه، از تقاضای ناپایدار برای این گیاهان جلوگیری کنند، اقدامات حفاظتی آن‌ها نه‌تنها به نجات این نمادهای درخشان جنگل‌های بارانی کمک می‌کند، بلکه باعث حفاظت از سایر گونه‌های گیاهی در معرض خطر نیز خواهد شد.
با وجود داده‌های نگران‌کننده، محققان امیدوارند که این پژوهش نقطه‌ی آغازی برای اقدامات حفاظتی بیشتر باشد. “حالا که ما وضعیت حفاظتی همه‌ی ۱۸۷ گونه‌ی هلیکونیا را می‌دانیم، می‌توانیم برنامه‌ی منسجمی برای حفاظت از آن‌ها تدوین کنیم.” این گفته‌ی “جان کرس”، متصدی ارشد موزه و یکی از نویسندگان این مطالعه است.
باغ‌های گیاه‌شناسی: راهی برای نجات هلیکونیا
با کاهش جمعیت هلیکونیا در طبیعت، باغ‌های گیاه‌شناسی به پناهگاهی حیاتی برای این گونه‌های نادر تبدیل شده‌اند. این مجموعه‌های زنده از گونه‌های در حال انقراض محافظت کرده و امکان بازگرداندن آن‌ها به طبیعت را در صورت فراهم بودن شرایط ایجاد می‌کنند، پرورش هلیکونیا در محیط‌های کنترل‌شده به دانشمندان این امکان را می‌دهد که روش‌های پایدار برای تکثیر آن‌ها توسعه دهند و تنوع ژنتیکی این گیاهان را حفظ کنند.
علاوه بر حفاظت، باغ‌های گیاه‌شناسی با آموزش عمومی و همکاری با سازمان‌های محلی، به افزایش آگاهی درباره‌ی اهمیت این گیاهان کمک می‌کنند.
بااین‌حال، همه‌ی گونه‌های هلیکونیا قادر به رشد در خارج از زیستگاه‌های طبیعی خود نیستند، که چالش‌هایی را برای حفاظت طولانی‌مدت آن‌ها ایجاد می‌کند. ازاین‌رو، لازم است روش‌های پیشرفته‌ای برای نگهداری بذرها و تکثیر این گیاهان توسعه داده شود تا آینده‌ی این گونه‌های جنگلی را تضمین کند.
برای دریافت محتوای جذاب، مقالات انحصاری، و جدیدترین به‌روزرسانی‌ها در خبرنامه‌ی ما مشترک شوید.
ما را از این لینک دنبال کنید.
لینک منبع: https://www.earth.com/news/half-of-the-worlds-heliconia-species-are-at-risk-of-extinction/
نظرات کاربران